Thể chế hóa chính sách hình sự của Nhà nước ta và Hiến pháp năm 2013, Bộ luật Hình sự (BLHS) năm 2015 (sửa đổi, bổ sung năm 2017) tiếp tục ghi nhận chế định án treo. Ngày 15/5/2018, Hội đồng thẩm phán Tòa án nhân dân tối cao đã ban hành Nghị quyết số 02/2018/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 65 của BLHS 2015 về án treo (gọi tắt là Nghị quyết số 02/2018). Nghị quyết này chính thức có hiệu lực từ ngày 01/7/2018 và thay thế Nghị quyết 01/2013/NQ-HĐTP hướng dẫn áp dụng Điều 60 Bộ luật hình sự năm 1999 về án treo (gọi tắt là Nghị quyết số 01/2013). 
       Theo Điều 65 BLHS 2015 và Nghị quyết số 02/2018, người bị xử phạt tù có thể được xem xét cho hưởng án treo khi có đủ 5 điều kiện sau đây: 

1. Điều kiện thứ nhất: Bị xử phạt tù không quá 03 năm 

2. Điều kiện thứ hai: Có nhân thân tốt 

         Người phạm tội được coi là có nhân thân tốt nếu ngoài lần phạm tội này, luôn chấp hành đúng chính sách, pháp luật và thực hiện đầy đủ các nghĩa vụ của công dân nơi cư trú, nơi làm việc.

         Đối với người đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích, người bị kết án nhưng đã được xóa án tích, người đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý kỷ luật mà thời gian được coi là chưa bị xử phạt vi hành chính, chưa bị xử lý kỷ luật tính đến ngày phạm tội lần này đã quá 06 tháng, nếu xét thấy tính chất, mức độ của tội phạm mới được thực hiện thuộc trường hợp ít nghiêm trọng hoặc người phạm tội là đồng phạm có vai trò không đáng kể trong vụ án và có đủ các điều kiện khác thì cũng có thể cho hưởng án treo. 

3. Điều kiện thứ ba: Có từ 02 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trở lên, trong đó có ít nhất 01 tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự tại khoản 1 Điều 51 và không có tình tiết tăng nặng trách nhiệm hình sự quy định tại khoản 1 Điều 52 của Bộ luật Hình sự.

4. Điều kiện thứ tư: Có nơi cư trú rõ ràng hoặc nơi làm việc ổn định để cơ quan, tổ chức có thẩm quyền giám sát, giáo dục.

        Nơi cư trú rõ ràng là nơi tạm trú hoặc thường trú có địa chỉ được xác định cụ thể theo quy định của Luật Cư trú mà người được hưởng án treo về cư trú, sinh sống thường xuyên sau ki được hưởng án treo. 

       Nơi làm việc ổn định là nơi người phạm tội làm việc có thời hạn từ 01 năm trở lên theo hợp đồng lao động hoặc theo quyết định của cơ quan, tổ chức có thẩm quyền. 

5. Điều kiện thứ năm: Xét thấy không cần phải bắt chấp hành hình phạt tù nếu người phạm tội có khả năng tự cải tạo và việc cho họ hưởng án treo không gây nguy hiểm cho xã hội; ảnh hưởng xấu đến an ninh trật tự, an toàn xã hội.

     Như vậy, so với Nghị quyết 01/2013/NQ-HĐTP thì Nghị quyết 02/2018 có nhiều quy định mới bổ sung theo đó án treo được áp dụng đối với tất cả các loại tội phạm nếu người phạm tội bị xử phạt tù không quá 03 năm; đối với người đã bị kết án nhưng thuộc trường hợp được coi là không có án tích hoặc người đã bị kết án nhưng đã được xóa án tích không còn quy định khoảng thời gian từ khi được xóa án tích đến khi phạm tội lần này là điều kiện cho hưởng án treo, rút ngắn thời gian được coi là chưa bị xử phạt vi phạm hành, chưa bị xử lý kỷ luật tính đến ngày phạm tội đối với người đã bị xử phạt vi phạm hành chính hoặc bị xử lý kỷ luật; quy định rõ về cách xác định nơi cư trú rõ ràng và nơi làm việc cụ thể để xem xét cho hưởng án treo. 

         Ngoài ra, Nghị quyết 02/2018 hướng dẫn cụ thể thời điểm bắt đầu tính thời hạn thử thách, cách ghi bản án đối với người bị kết án phạt tù được hưởng án treo, đồng thời bổ sung quy định điều kiện rút ngắn thời gian thử thách; thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời hạn xét quyết định rút ngắn thời gian thử thách; thẩm quyền, trình tự, thủ tục, thời hạn xét, quyết định buộc người được hưởng án treo phải chấp hành hình phạt tù của bản án đã cho hưởng án treo nếu đang trong thời gian thử thách mà cố ý vi phạm nghĩa vụ theo quy định của Luật Thi hành án hình sự từ 02 lần trở lên. 

      Trần Thu Thủy

   Trung tâm TGPL Nhà nước tỉnh Bắc Giang